Page 12 - RSG_MAG_17_RO

sanat hakkında - { şubat 2019 }
vermektedir. Eserin tasvirleri üslup birliği içindedir ve dönemin ikonogra- fisini yansıtan görsel imgelerdir (Re- sim 1). Tüm figürlerin Moğol tipinde olması, başlarında hâle bulunması, kıyafetleri, savaş aletleri, çadır, aras- ta, kale gibi çağa özgü mimarî ele- manları dönemin maddi kültürünü yansıtmaktadır. Eserin tasvirlerine sembolik amaçlarla eklenmiş hayvan betimleri ise sözel kültürün de görsele dönüştüğünün temsilidir.
Varka ve Gülşah’a benzer figür tip- lerini barındıran bir diğer Anado- lu el yazması ünlü bilgin İsmail b. Rezzâz el-Cezerî’nin (ö. 1233) Kitâb fî Marifeti’l-Hiyeli’l-Hendesiye (Makine Yapımında Yararlı Bilgiler ve Uygula-
malar) adlı eseridir (TSMK A. 3472). Diyarbakır’da, Artuklu emiri Nasırüd- din Mahmud’a sunulan bu el yazma esasen bir mühendislik kitabıdır ve el- Cezerî’nin icatları olan, otomata diye adlandırılan kendi kendine çalışan makineler, su hazneleri, saatler, mü- zik aletleri, vb. mekanizmaların hem tasarım kitabı hem de kılavuzu mahi- yetindedir. Tüm cihazların parçaları- nı, ölçülerini, ne şekilde montajı yapı- lacağını ve bitmiş hallerini resim gibi çizimlerle aktaran el-Cezerî, tasvirler- deki figürleri dönemin tasvir üslubu- na uygun şekilde betimlemiştir. El- Cezerî’nin eseri, Ortaçağ’ın sonlarında Anadolu coğrafyasında bilim ve sanat faaliyetlerinin eşgüdümlü yürütüldü- ğü düşüncesini güçlendirmektedir.
Resim 1:
Varka ve Gülşah’ın vedalaşmaları, Ayyukî, Varka ve Gülşah, nakkaş: Abdülmümin b. Muhammed el-Hoyî, yakl. 1220, TSMK H. 841, y. 33b (Tanındı, 1996, 4).
12 İTÜ RSG | 02/2019