Page 33 - RSG_MAG_17_RO

Bu doğrultuda; Osmanlı İmparatorluğu’nun yayıldığı alanlar- da ve özellikle Anadolu’da Muhamme- diye, Envârü’l-âşkîn, Müzekki’n-nüfûs, Tenbihü’l-gâfilin, Şerhu Şir’ati’l-İslâm, İmâdü’l-İslâm, Marifetnâme, Kara Da- vud, Kısasü’l-Enbiyâ gibi bol miktarda istinsah edilen “yaradılış”ı, peygam- berler kıssalarını, İslâm esaslarını, tasavvuf, ahlâk gibi konuları anla- tan Mantıku’t-tayr gibi eserlere ya da Hadîkatü’s sü’edâ gibi edebî veya Camîü’t-Tevârih, Mecmâü’t-Tevârih, Zübdetü’t-Tevârih ya da Taberî Tari- hi gibi genel tarih kitabı niteliğinde- ki metinlere bakıldığında, Âdem ile Havva kıssasının temelde aynı ama ayrıntıda farklı varyasyonlar taşıdı- ğını söylemek mümkündür.
Âdem ile Havva Kıssasının Kutsal ve Dinî Metinlerdeki Anlatımları İnsanın yaratılışı ve cennetten çıka- rılışı temasını işleyen ve genel ola- rak “Cennetin kaybı” ile ifade edilen “hikâye”, kutsal metinlere ve efsane- lere konu olmuş, Doğu ve Batı kültü- rü içinde birçok esere referans olmuş, çeşitli disiplinlerde tekrar tekrar ele alınmış ve günümüzde hâlâ ilgi çek- meye ve değinilmeye devam eden bir konudur. Nakkaş Hasan’a atfedilen “Âdem ile Havva” minyatürünün çö- zümlemesinde, öncelikle kutsal ki- taplarda kıssanın nasıl ele alındığı karşılaştırmalı olarak ortaya koyul- malıdır. Hristiyanlığın, Yahudiliğin ve İslâmiyetin kutsal metinlerini gözden geçirmek, bu minyatürün hangi aşamalardan geçerek üretil- diğinin tespit edilmesinde önemli bir rol oynayacaktır. İslami eserler-
de Hıristiyanlıktan da izler bulun- maktadır ancak Hıristiyanlığın bu konu hakkındaki görüşleri de önem- li ölçüde Yahudilikten kaynaklanır. İslâmiyet’in ortaya çıkmasından çok daha önceleri Yahudiler ve Araplar arasındaki ilişkiler gelişmeye baş- lar; öyle ki Yahudiler Arap Yarıma- dası’ndaki ticarette önemli bir güç elde eder. Hatta, Beytü’l-Medâris isimli dershanelerde Tevrat dersle- ri okutulmaktadır (Yasdıman, 2011, 14). Böylece Yahudi kültürü Araplar arasında yoğun olarak yayılır. Do- ğal olarak, İslamiyet geldikten son- ra bu kültür içerisine Kur’an-ı Ke- rim kaynaklı olmayan pek çok bilgi, hem bu kültürel etkileşim, hem de mühtedi olan Yahudiler aracılığıyla girer. Özellikle tefsir ve hadis kitap- ları bu bağlamda epeyce malumat içerir. Elbette aynı coğrafyada ya- şayan Hristiyanlar da bu kültürel etkileşim içerisinde bulunurlar. Hı- rıstiyanların Kitab-ı Mukaddes’inin ilk bölümü Yahudi kutsal kitabı olan Ahd-i Âtik’i içermektedir. Bu kısım hem Yahudilik hem de Hıristiyan- lıkta ortak kıssayı içermektedir.
Ortodoks Yahudilerce Hz. Musa’ya Sina Ahdi sırasında Tanrı tarafın- dan verildiğine inanılan Tevrat’ta iki ayrı kaynağa göre iki farklı yaratılış hikâyesinde Tanrı, insanı, yaratılışın son gününde bizzat kendi suretinde erkek ve dişi halinde yaratır. Bu ilk anlatımda, ilk insan çifti Tanrı ta- rafından kutsanmakta, yeryüzünde çoğalıp burada hâkimiyet kurmak- la emir olunmakta ve yerin bitirdiği her bir bitki ve meyvesi olan her ağaç
02/2019 | İTÜ RSG 33